Bevrijdingsdag

Geen Bevrijdingsdag zonder Dodenherdenking. Het is goed om eerst een dag of een avond de gevallenen te herdenken. Zonder hen is een bevrijdingsfeest inhoudsloos. Goede volgorde dus ook, om Dodenherdenking voorafgaand aan Bevrijdingsdag te laten plaatsvinden.
Zelf herdacht ik de doden bij het Joods Monument in Leeuwarden. Voor het vijfde opeenvolgende jaar. Het is een locatie waar rond acht uur ’s avonds geen ceremonie plaatsvindt. Dat zal vast te maken hebben met de Provinciale Herdenking in de Prinsentuin, even verderop. Maar getuige de kransen die er bij het monument, een mezoeza, zijn er al herdenkers geweest.
Behalve ondergetekende, waren rond acht uur nog zo’n zes anderen aanwezig. Een vrouw met Zuid-Europees uiterlijk en een hoofddoek, een echtpaar, twee al wat oudere mannen en een man van middelbare leeftijd. Daar stonden we dan, bijna schouder aan schouder. Bij de mezoeza en naast de Grote of Jacobijner Kerk.
Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft een indrukwekkend stuk geschreven over dit monument. Zoals over de naastgelegen Joodse Dusnus-school, vernoemd naar opperrabbijn B.B. Dusnus. In maart 1943 waren alle kinderen verdwenen. Fragmenten van de administratieve gegevens (de snel toenemende absentie en rapportcijfers) zijn verwerkt in het monument.
Of zoals het bericht over de laatste kerkenraadsvergadering: “Op 8 december 1942 werd de laatste kerkenraadsvergadering in Leeuwarden gehouden. Het was Chanoeka, een joods feest dat herinnert aan de herovering van de tempel door de Makkabeeën in het jaar 164 voor Christus. Dit inwijdingsfeest duurt acht dagen. In 1942 kwamen op de achtste dag om 17.00 uur maar vijf leden van de kerkenraad bijeen. In de notulen werd melding gemaakt van vijf afwezigen: een van hen was ondergedoken en twee verbleven in Westerbork. Ook werd genoteerd dat een kerkenlid tegen zijn wil naar het buitenland vertrokken was. Verder vermelden de notulen: ‘Laten we hopen en bidden dat ha-kadosj baroech hoe (de Heilige, geloofd zij Hij) alles ten goede zal doen komen. Moge God met die kleine rest, die hier is overgebleven, een wonder doen als met de kleine rest olie van chanoeka (en) de grote kelal (gemeenschap) van Israël doen behouden en alle weggevoerden doen terugkeren.’ Fragmenten van deze vergadernotulen zijn aangebracht op het monument.”
Hier hebben we gisteravond onder meer bij stil gestaan. Letterlijk.
Om vervolgens moedig voorwaarts te gaan en te vieren dat we al 72 jaar van de tirannie zijn bevrijd.