Boek: André Brink – ‘n Ogenblik in de wind

Dodenherdenking 2013. Ik ben deze editie bij het Joods Monument in Leeuwarden. Dit schoolplein naast de Joodsche School (1886 – 1943) heeft een grote mezoeza en flarden administratie van de Joodsche Raad. Pal naast dit monument is de Grote of Jacobijnerkerk.
Terwijl ik daar denk aan het lijden dat de Joodse gemeenschap heeft doorstaan – van de 655 Joden in het vooroorlogse Leeuwarden keerden er na de oorlog 105 terug…  –  luidt de kerk de klokken. Prompt denk ik aan een tekst van Ernst Jansz, dat ik voor mijn Dodenherdenking-verslag wil gebruiken.
Om het citaat correct over te nemen, zoek ik de tekst op de site van Jansz. Het lied waar mijn citaat uit komt, is Een Ogenblik In De Wind. In de verantwoording die de zanger onder de tekst heeft geplaatst, lees ik dat Jansz de titel heeft ‘geleend’ van het gelijknamige boek van André Brink.
Het boek ’n Ogenblik In De Wind is een reconstructie van een Zuid-Afrikaans drama. Elisabeth Louw is de dochter van een hoge ambtenaar van de Oostindische Compagnie. Zij wil weg uit het leven dat zij en haar familie leidt; om dat voor elkaar te krijgen, trouwt Elisabeth met de Zweedse ontdekkingsreiziger Erik Alexis Larsson.
Met z’n tweeën gaat het pasgetrouwde stel de oerwouden van Zuid-Afrika binnen. In gezelschap van ‘tweeëndertig ossen, vier paarden, acht honden, vijftien kippen en zes Hottentotten’. En een ‘gids’, die de weg echter niet kent en zelfmoord pleegt. Larsson besluit vervolgens om op eigen houtje de bossen te ontdekken – maar ook hij sterft, en de Hottentotten verdwijnen. De jonge weduwe moet zien te overleven.
Elisabeth overleeft. Dankzij de zwarte Adam, die haar bijstaat in de wildernis. Het boek vertelt hoe de blanke Elisabeth en de zwarte Adam elkaar in het begin totaal niet liggen, maar elkaar nodig hebben om te overleven. Langzaam, heel langzaam, ontstaat er een grote liefde tussen de twee mensen, die volgens de heersende opvattingen van die tijd niet elkaars geliefden kunnen zijn.
In dit boek wordt veel geleden. Een vrouw die als volwaardig mens wil worden beschouwd. Een strijd tegen de toenmalige verhoudingen van de blanke wereld. Een strijd van de zwarte tegen de blanke. De liefde die zich niets van onderlinge verhoudingen aantrekt. Een huwelijk om de spanningen van het thuisgezin te ontwijken, op zoek naar avontuur. Doorzettingsvermogen, een fysieke uitputtende reis, een nog te voeren reis van het mentale reizen.
Hoop, door het lijden – een ogenblik in de wind – in.
Ernst Jansz vertelde na afloop van het optreden Gideons Droom, dat hij zich identificeerde met Adam, de zwarte hoofdpersoon van dit boek. Mede door het lezen van ’n Ogenblik In De Wind heb ik iets van Jansz gezien. Niet direct, maar zoals de zon schijnt via de maan in de nacht, zo weerkaatst Jansz voor mij in dit boek.