De Joodse Bruiloft

Zo gaat het soms. Een toevallige ontmoeting is de aanleiding voor een groter verhaal. Zo was een ontmoeting van journalist Auke Zeldenrust bij de onthulling van een gerestaureerde sabbatspaal de aanleiding om een boek te schrijven over een Joodse bruiloft. En passant maakte Zeldenrust een kroniek over de Joodse bevolking in Leeuwarden van de jaren tot en met de Tweede Wereldoorlog.
Ik hoef dat boek natuurlijk niet over te schrijven. Het boek bestaat al. Maar toch levert deze geschiedenis interessante informatie. Zoals over de markt in de Joodse wijk: “Daar stiefelt Roosje Cohen, op weg naar de veemarkt, met haar onafscheidelijke kinderwagen die is gevuld met koopwaar die ze samen met haar tweelingzus Betje aan de man brengt: chocola, potloden en kraakamandelen. Ze vinden gretig aftrek, deze in olie gebakken, gezouten erwten die uit een puntzak gegeten worden.”
Of de opmerking dat Leeuwarden judenrein is, de huizen afgesloten van water, gas en elektriciteit, de meeste inboedel versleept naar Duitse gezinnen wier huizen platgebombardeerd zijn. “De kosten voor de deportatie van Joden mag de gemeente Leeuwarden verhalen op het departement van Binnenlandse Zaken. Het gaat dan om ‘de zuivere transportkosten van afgevoerde Joden, de kosten voor bewaring van de achtergebleven inventarissen en de kosten van het ontruimen van de woningen,’ zo staat in een schrijven van het departement van 22 oktober 1943. Leeuwarden laat daarop per brief weten ‘dat het een eer is u te melden dat door deze gemeente geen kosten zijn gemaakt van het op transport stellen van de Joden’. Van de 670 Joden uit de Friese hoofdstad worden 472 door de nazi’s vermoord; 198 komen terug uit kampen of hebben de oorlog door onder te duiken overleefd.”
Of over Adèle de Beer, die op de fiets naar Westerbork gaat voor informatie en hoop over haar opgepakte echtgenoot opperrabbijn Abraham Salomon Levisson. “Wie weet krijgt ze goed nieuws te horen over haar man. Maar het blijft stil en bij de woning aan de Bleeklaan in Leeuwarden waar ze met haar kinderen is gaan wonen, klopt niemand aan.”
Zij is mijn buurvrouw.
Het zijn wat opmerkingen uit deze kroniek. Voor mij waardevol.