De koffijveilingen

Ik ben makelaar in koffi, en woon op de Lauriergracht nº 37.
Dit is misschien wel de bekendste openingszin uit de (moderne) Nederlandse literatuur. Het zijn de eerste woorden die hoofdpersoon 1, Batavus Droogstoppel, uit de roman ‘Max Havelaar, of De koffieveilingen der Nederlandse Handelmaatschappij’ van Multatuli. Deze Hollandse schrijver verwerkte in dit boek zijn ervaringen als ambtenaar en assistent-resident in Nederlands-Indië. Het boek is een aanklacht tegen het misbruik van het cultuurstelsel, tegen herendiensten, en tegen plichtsverzuim door Nederlandse ambtenaren in Nederlands-Indië.
De Lauriergracht in Amsterdam, zou die nog bestaan? Jazeker! Het bestaat nog steeds. Wat de huur- of koopprijs van dit pand is, weet ik niet. Het is natuurlijk wel onze hoofdstad. En het is één van Neerlands bekendste huizen – je kunt daar zomaar de hoofdprijs voor vragen. Maar als je er eenmaal woont, woon je wel op een bijzondere plek. De plek waar Eduard Douwes Dekker zijn bekendste boek laat openen.
Lange tijd was Lauriergracht nº 37 onderdeel van het kloostercomplex van de Zusters van De Voorzienigheid. Twee decennia geleden is het complex gerenoveerd en zijn er appartementen gerealiseerd. Naast de voordeur van Lauriergracht nº 37 hangt een bord met de naam “Last&Co”, de naam van het fictieve makelaarskantoor uit de Max Havelaar.
Drie hoofdpersonen heeft dit boek. De al eerder genoemde Droogstoppel. Maar ook Stern, en afsluitend de auteur zelf, die de aanklacht richting de koning concreet onder woorden brengt. Ik las het boek voor het eerst in 2002, in een uitgave van Querido’s Salamander Klassiek-reeks. Een tiende heruitgave op basis van de vijfde druk uit 1875, een door Multatuli herziene uitgaaf. Daarnaast ben ik het bezit van een negende druk van de Nederlandsche Bibliotheek, ‘onder leiding van L. Simons’: uitgegeven door de maatschappij voor goede en goedkoope lectuur – Amsterdam’. Een derde editie is de zeventiende druk van Max Havelaar door de Amsterdamse uitgever G.A. Van Oorschot, uit 1987.
Multatuli, hij die veel geleden heeft. En dat heeft deze voormalige top-bestuurder uit de negentiende eeuw. De biografie die Dik van der Meulen schreef over Douwes Dekker, in 2002 verschenen bij SUN, was zijn dissertatie, waarvoor hij in 2003 de AKO Literatuurprijs won.
Van dit soort feitjes en trivia houd ik. Dit is waarom ik van literatuur houd: de inhoud maakt je wijzer, slimmer, je doorziet meer van de (huidige) samenleving. En ik geniet van die subtiele kleine leuke dingen, zoals een bord met de naam “Last&Co”, naast de voordeur van Lauriergracht nº 37.