Dodenherdenking 2020

Sinds jaar en dag beleef ik de Dodenherdenking bij het Joods Monument in Leeuwarden. Het is een plek waar geen ceremonie wordt gehouden – nooit, maar door corona zijn alle evenementen en herdenkingen natuurlijk opgeschort.
Deze editie van de Dodenherdenking beleef ik met mijn buurman, met wie ik regelmatig een wandeling maak. Zo rond kwart voor acht komen we aan bij het Joods Monument, in de schaduw van de Grote of Jacobijnerkerk. Een indrukwekkende plek, met de mezoeza naast de Joodse School.
Het gemeentelijke informatiebordje meldt dat de stad een levendige Joodse gemeenschap had. Van de 655 Joodse Leeuwarders keerden 105 weer terug, lees ik op het bordje.
Het Historisch Centrum Leeuwarden (HCL) meldt in de stadswandeling Sporen Van Joods Leven net even iets anders. “Van die 665 joden waren er 76 met de Duitse nationaliteit, één Hongaar en één Pool. 23 personen waren afkomstig uit gemengd gehuwde ouders; zij overleefden allen de oorlog. Cijfers uit de beruchtste kampen: 261 Leeuwarder joden stierven in Auschwitz; zeven in Mauthausen; 138 in Sobibor. Het oudste slachtoffer was 87 jaar en het jongste negen maanden. Slechts 20% had de volkerenmoord tijdens de Tweede Wereldoorlog overleefd.”
Welke aantallen je ook hanteert, helder is dat de nazi’s redelijk succesvol waren in hun aanpak om de wereld van de Joden te ontdoen. Redelijk, want overlevers waren er tóch.
En wie niet overleefde, heeft de naam teruggekregen. Vergeten doen we deze mensen dus niet. Ondanks alle inspanningen van de nazistische übermenschen.
Behalve mijn buurman en ik, waren nog negen anderen aanwezig bij het Joods Monument. Geen ceremonie. Om acht uur klonken de kerkklokken in de stad. In niet-corona-jaren klinkt om twee over acht het Wilhelmus, de twee bekende coupletten, vanuit de Grote Kerk. Maar de kerk zwijgt. Het gebouw zwijgt.
De kerkgemeenschap zwijgt niet.