Dwangarbeiders van Mitsubishi

Mitsubishi gaat niet in gesprek met Nederlanders die in de Tweede Wereldoorlog dwangarbeid hebben verricht. Naar schatting 7300 Nederlanders verrichtten tijdens de Tweede Wereldoorlog dwangarbeid. Zeker 661 van hen deden dat voor mijnen en scheepswerven van het Mitsubishi-concern.
Ik moet in dit verband denken aan Catrinus Mak, de vader van schrijver en jurist Geert Mak. In de Tweede Wereldoorlog werd de oude Mak als legerpredikant in de rang van kapitein bij het KNIL. Ook de kolonie kwam in oorlog terecht. Niet door de strijd die het moederland leverde met de nazi’s, maar doordat de Aziatische archipel onder de voet werd gelopen door de Japanners.
Daar werd Catrinus krijgsgevangen gemaakt.
“Mijn vader werd met de andere krijgsgevangenen op een vrachtwagen gezet en naar Belawan gereden. Hier moesten ze in een stel koelie-quarantaineloodsen wachten op verder transport over zee, bestemming onbekend. Op 15 mei 1942, de dag van vertrek, kregen hij en de pastoor opeens van een Japanse tolk een ontslagbrief uitgereikt: als geestelijken mochten ze het kamp verlaten, naar huis. De tolk voegde eraan toe dat het ook goed was als ze met hun kameraden zouden meegaan. ‘We keken elkaar aan,’ schreef mijn vader later, ‘borgen het briefje met de voor ons onvertaalbare hiëroglyfen en stempels in onze jaszak en zeiden op hetzelfde moment: “Vertel de commandant dat we meegaan.” Deze keuze was voor ons zo vanzelfsprekend dat we er geen seconde over hoefden te piekeren.’
De pastoor en hij werden met duizenden krijgsgevangenen in de Kyokaisei Maru geperst, een troepenschip met nauwelijks ruimte om te liggen en met een paar buitenboord hangende planken en touwen als latrine.”
De dominee en de pastoor werkten vervolgens aan de Birmaspoorlijn, de beruchte spoorlijn van 415 kilometer lang en 1 meter breed waar per dag gemiddeld 75 arbeiders stierven. Ook Wim Kan heeft aan deze rails een bescheiden bijdrage geleverd.
Daar moet ik aan denken bij het lezen van Mitsubishi’s weigering.