Film Westerbork

De film over kamp Westerbork, gemaakt tijdens de Tweede Wereldoorlog, gemaakt door de Joodse gevangene en filmmaker Rudolf Breslauer, is opgenomen op de Werelderfgoedlijst van documenten van Unesco. Het is die film met het meisje in de schuifdeuren – zeven seconden film, die iconisch zijn geworden voor de deportatie tijdens de oorlog.
Jarenlang was onduidelijk wie dit meisje was. Gemakshalve werd gedacht aan een Jodin, omdat het een trein was uit Westerbork naar het oosten. Journalist Aad Wagenaar wilde wel eens weten wie dit meisje was, en ging op onderzoek uit. Via zijn speurwerk ontdekte de Haagsche Courant-journalist dat dit meisje geen Jodin was, maar de Sinti-zigeurin Settela Steinbach. ‘Het meisje heeft haar naam terug’, is de onderitel van het boek dat Wagenaar over Settela schreef.
Guus Luijters kwam in 2012 met het indrukwekkende boek In Memoriam. Hierin staan alle namen van kinderen tot en met 16 jaar, die in de oorlog met de treinen zijn gedeporteerd. Ook het transport van Settela staat in deze lugubere kroniek (de kroniek is luguber, maar we mogen blij zijn met het werk van Luijters – de kinderen hebben hun naam teruggekregen!). Luijers noteert dat dit “Settela-transport” het 95e transport was.
De trein vertrok vrijdag 19 mei 1944 en was het eerste transport vanuit Westerbork dat het kamp Auschwitz-Birkenau binnenreed. Het aantal inzittenden betrof 699 gedeporteerden, waaronder 164 kinderen. Onder de 453 Joodse gedeporteerden waren 41 kinderen, onder de 246 gedeporteerde Sinti en Roma waren 123 kinderen. De trein telde 18 wagons.
Terecht dat deze film nu werelderfgoed is geworden. Zoals NIOD-directeur Frank van Vree het zegt: “Deze film bevat zeldzame, iconische beelden, met een uiterst problematische status, want gemaakt in opdracht van de nazi’s. Juist daardoor raken ze aan de kern van een van de meest gruwelijke episodes van de moderne geschiedenis.”