Geestelijk narcisme

Hans Riphagen is docent aan het baptistenseminarium in Barneveld. Ik kende Riphagen niet – totdat ik vandaag in het Nederlands Dagblad en het Reformatorisch Dagblad een bespreking zag van zijn Opwekking-analyse. Deze analyse staat in het jongste nummer van het evangelische magazine Soteria.
En het is een snoeiharde analyse! Voor zijn artikel onderzocht Riphagen de vijftig meest gezongen aanbiddingsliederen in de Verenigde Staten in 2012, aan de hand van de lijst die Christian Copyright Licensing International (CCLI) jaarlijks publiceert. Veel van deze liederen zijn ook in Nederland bekend, omdat ze in vertaling in de bundel Opwekking zijn opgenomen.
In de lijst zitten dominerende componisten als Chris Tomlin (Our God), Matt Redman (Tienduizend redenen) en Tim Hughes (Here I am to worship). Ook deze artiesten kende ik niet, maar ik neem ter kennisgeving aan dat dit toonaangevende tekstschrijvers zijn.
Het RD schrijft: ‘Als het gaat om de verhouding God-mens, stelt Riphagen dat de meeste aanbiddingsliederen zijn gericht tót God. Juist in een aantal van deze liederen ligt echter een sterke nadruk op reflectie en ervaring. „Hier is terecht veel kritiek op, want de reflectie kan het karakter krijgen van geestelijk narcisme, dat samen met het hoge ervaringsgehalte maakt dat God niet meer is dan een projectie van onze eigen onvervulde verlangens.”’
Muziekredacteur en theoloog Rien van den Berg in het ND: ‘’Het is moeilijk om Jezus nog als mens te herkennen’, schrijft Riphagen. ‘De mens Jezus van Nazareth verdwijnt, en daarmee ook de profetische Jezus, die controversieel, confronterend en storend was. Jezus wordt losgemaakt van de politieke, economische, culturele en religieuze werkelijkheid van de eerste eeuw, en verlies daarmee zijn scherpte.’’
Even verderop in hetzelfde artikel: ‘De liederen creëren een romantisch beeld van Gods reddende liefde, schrijft Riphagen, en zijn nogal eenzijdig in hun beeldgebruik. Metaforen als ‘kroon’, ‘heerschappij’, ‘koninkrijk’ en ‘majesteit’ komen rijkelijk voor, maar Bijbelse metaforen als herder, brood van het leven, wijnstok, dienstknecht of hogepriester zijn vrijwel afwezig.’
De liederen lopen daardoor het risico van ‘geestelijk narcisme’, concludeert de docent liturgiek: ‘Samen met het hoge ervaringsgehalte maakt dit dat God niet meer is dan een projectie van onze eigen onvervulde verlangens. God is dan niet meer de Ander, maar zit opgesloten in onze eigen ervaring
Dat betekent dat de evangelische- en Pinksterkerken huiswerk meekrijgen van ‘hun’ hoogleraar. Zij moeten zich de vraag stellen wie ‘our God’ is en of de aanbidding in de gangbare liederen  Hem wel recht doet.
Een mooie opdracht voor die kerken. Maar het zou te makkelijk zijn om het daar bij te laten. Ik zou dezelfde vraag willen stellen aan de ‘reguliere’ protestantse kerken. Aan de progressieve Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt), de vooruitstrevende Christelijk-Gereformeerde Kerken, de snel ontwikkelende Nederlands Gereformeerde Kerken; maar ook aan het Evangelisch Werkverband binnen de Protestantse Kerk in Nederland.
Aanbidden we niet teveel onszelf in de Opwekkingsliederen? En stellen we onszelf niet teveel voorop in de ‘evangelicals’, breder dan het evangelische liedboek – ook in liedjes van onder andere Kees Kraaijenoord en Matthijn Buwalda?
Het is een open vraag, maar voor mij ligt de analyse van Riphagen dicht aan mijn hart.