Het jaar van Fortuyn

MONTFOORT In zijn geliefde dorpshuis de Vaart in Linschoten zit Mat Herben (69) met een kopje koffie naar de laptop te staren. Een glimlach. Een opgetrokken wenkbrauw. Soms een kritische blik. Nee, chronologisch gezien klopt het niet helemaal, constateert hij.
De serie over de opkomst van Pim Fortuyn, waar Herben twintig jaar geleden een grote rol in had, moest wel een klucht zijn, zo dacht hij. Maar al kijkend stelt Herben zijn mening bij én roepen scenes oude herinneringen op waar hij in jaren niet meer aan had gedacht.
Hij heeft een grote rol, vertolkt door Fedja van Huêt, in de nieuwe serie; die van verteller. Herben was erbij toen Fortuyn zich twintig jaar geleden manifesteerde. Hij stond aan de voorgrond van de opkomst van Lijst Pim Fortuyn (LPF). Voer mee op die hoogtijdagen en beleefde vervolgens, jaren na de dood van Fortuyn, de ondergang.

Veranderingen liggen op de loer
Nu viert zijn partij hoogtijdagen. Lokaal Montfoort kreeg vier zetels tijdens de laatste gemeenteraadsverkiezingen. Bijna een derde van de vijftien beschikbare zetels in de Montfoortse raad. Alleen de SGP wist nog een zetel te winnen. De rest verloor of bleef gelijk.
“We wisten dat we een goede uitslag neer zouden zetten,” zegt Herben. “We zouden worden beloond voor vier jaar oppositie voeren. Mensen voelden zich al die tijd niet gehoord, we kregen daar veel mails over.”
Lokaal Montfoort staat nu aan het roer van de coalitievorming. Waarschijnlijk gaat de partij samen met de christelijke partijen in Montfoort en dat kan maar zo voor veel verandering zorgen. De partijen willen dat Linschoten het dorpshuis behoudt in plaats van dat het gesloopt wordt. Het scholencomplex in Montfoort moet er komen, maar de locatie staat straks mogelijk voor de zoveelste maal ter discussie. En de wegbezuinigde bieb moet binnen twee jaar weer terug zijn in de gemeente.

Een braaf burgermannetje
Herben begint wat te grinniken. In de serie zit hij op een racefiets en draagt hij bijbehorend wielrenpak dat iets te strak om zijn buik zit. “Laat ik nou nooit gefietst hebben op een racefiets. En in die tijd had ik ook nog geen buikje. Toen ik 49 was, paste ik nog redelijk in mijn pakken. Dat buikje kreeg ik pas in de Tweede Kamer toen we tot laat vergaderden. Soms aten we pas om tien uur. Ja, in de Tweede Kamer ben ik dik geworden.”
Zijn rol komt niet helemaal overeen met de werkelijkheid, vindt Herben. “Maar dat is niet zo erg. De scenarioschrijver wil iets uitbeelden en ik ben dan een braaf burgermannetje. En dat klopt, ik ben een braaf burgermannetje. Maar waar ik op let is de bijgedachte: iemand die een braaf burgermannetje is, is ook saai en bekrompen. Nou, dan heb je mij echt nooit begrepen. Ik ben allesbehalve dat. Iemand die saai en bekrompen is, gaat ook niet voor Fortuyn werken. Een omstreden man in die tijd. Niet alleen qua politiek maar hij was ook uitgesproken homo.”

Wat er toen misging…
Toeval was het, dat Herben zich bij Fortuyn aansloot als woordvoerder en campagneleider. Binnen een paar maanden tijd veranderde het hele politieke landschap door Fortuyn. De partij won dik tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in 2002. In mei van dat jaar werd Fortuyn vlak voor de landelijke verkiezingen doodgeschoten. Herben nam de leiding van LPF toen over. In 2008 werd de partij opgeheven.
“Wat er misging, is dat we te weinig personeel hadden,” zegt Herben. “In de zomer van 2002 was ik mijn eigen voorlichter. We hadden 26 Kamerleden zonder ondersteunend personeel. Dan is het bijna onmogelijk om grip te houden op alle ontwikkelingen.”

…en nu wel goed gaat
“Wat ik toen wilde, maar niet lukte, heb ik nu wel,” zegt Herben over Lokaal Montfoort. Voldoende mensen en alle neuzen staan dezelfde kant op. Door zijn tijd in de landelijke politiek heeft Herben zijn “pappenheimers leren kennen”. Hij waarschuwt zijn collega’s voor bredere politieke plaatjes die spelen waar men lokaal mee te maken krijgt, zoals de energietransitie. “Waar je dus niet zomaar akkoord mee hoeft te gaan.”
Hij gebood zijn lijsttrekker op tijd te gaan slapen in tijden van campagne, zodat hij er altijd uitgerust uit zou zien. Heel belangrijk, constateert Herben, terwijl hij memoreert aan het beroemde lijsttrekkersdebat tussen Fortuyn en Ad Melkert. “Melkert was duidelijk teleurgesteld en moe. Dat ziet de kiezer.”
En dan is er de huiver tegenover de media. “Ik kijk, voor ik iets tegen een journalist zeg, letterlijk in die groengrijze ogen: ziet iemand er integer uit? Of gaat diegene een loopje met mij nemen?” De voorzichtigheid komt uit zijn tijd met Fortuyn, die er niet altijd goed vanaf kwam in kranten en op tv. “Daarom zet ik mij nog altijd in voor het eerherstel van Pim. Ik ben zijn woordvoerder bij leven en dood.”

‘Dat heeft de moordenaar van mij afgepakt’
Terug naar mei 2002, de dag van de landelijke verkiezingen. Fortuyn is anderhalve week daarvoor doodgeschoten op het mediapark in Hilversum. Herben staart naar het scherm en ziet hoe de LPF in de serie van 0 naar 26 Kamerzetels ging. Een enorme overwinning.
“Ik was dat moment vergeten. Ik heb er al die jaren totaal niet meer aan gedacht en nu komt het door dit fragment weer terug. Er werd mij destijds ook gevraagd hoe ik mij voelde, maar ik was eigenlijk heel verdrietig. Ik kon niet juichen want Pim was er niet. Ik had met hem gerepeteerd hoe hij de trap af moest lopen om de overwinning toe te lichten en te vieren. Als ik dat met Pim had kunnen vieren, dan was ik pas écht blij geweest. Dat heeft de moordenaar van mij afgepakt.”

Bron: RTV Utrecht