Het uiterste der zee

Wat weten wij eigenlijk van de oorlog? Wat gebeurde er in die jaren in Friesland? Naarmate de Tweede Wereldoorlog verder achter ons ligt, hoe minder ooggetuigen nog in leven zijn. Dat is jammer, hoewel het aan de andere kant ook een mogelijkheid biedt, paradoxaal gezien. Want naarmate de dood in de ogen van de overlevers komt, dringt de noodzaak zich op om de oorlog op schrift te stellen.
Journaliste Pauline Broekema publiceerde onlangs het boek Het Uiterste Der Zee. Daarin vertelt ze het verhaal van Sara Nieweg, dochter van Meijer en Mies Nieweg. Meijer wordt in de oorlog vermoord, Mies sterft na de oorlog aan kanker. Het Uiterste Der Zee is het verhaal van twee Joodse families uit het land achter de dijken. Op indringende wijze laat het boek herleven wat door de oorlog en de tijd werd weggevaagd. Het toont de veerkracht en de moed van mensen.
Het boek heeft me gegrepen.
Omdat je leest hoe het die oorlogsjaren is vergaan. Van dappere verzetshelden, die “gewoon” hun plicht deden door hulp te bieden aan joden. Ieder op de manier die paste, maar in alle gevallen onzichtbaar voor de bezetter.
Omdat je leest van mensen die géén hulp bieden, maar om redenen de kant kiezen van de nieuwe overheid.
Maar vooral ook omdat je leest van de mensen, die na de oorlog niet meer terug kwamen. Vermoord of omgebracht in één van de vele concentratiekampen. Familieleden van wie ook in de jaren na de oorlog onduidelijk was of ze überhaupt nog leefden. Als je de namen bij langs gaat, lopen de rillingen over je lijf.
Wat weten wij over de oorlog? Steeds minder uit eigen ervaring, maar steeds meer uit overlevering. Daarmee wordt zoveel decennia na de holocaust nog steeds het tegenovergestelde bereikt van wat de nazi’s voor ogen hadden. Zij wilden hele bevolkingsgroepen uitroeien, in rook doen opgaan, alsof ze niet bestaan hadden.
Maar met dit soort familiekronieken als Het Uiterste Der Zee krijgen deze slachtoffers hun naam én hun geschiedenis terug.