‘Hulp aan Joden begon te laat’

LEEUWARDEN In de Tweede Wereldoorlog werden 210 Joodse kinderen vanuit Amsterdam over het IJsselmeer naar Friesland gesmokkeld. De Leeuwarder Courant wil ze samen met Stichting De Verhalen, Friesch Dagblad en Omrop Fryslân opsporen. Iedereen kan helpen.
“Eigenlijk is Friesland pas wakker geworden toen de Joden hier allemaal waren weggehaald. Toen zijn ze Joden uit de Randstad gaan redden.”
Het klinkt hard. Maar Bert Jan Flim, historicus en docent geschiedenis aan ROC Friesland College in Leeuwarden, is niet van het mild verpakken van feiten. In zijn boek Onder de Klok beschrijft hij minutieus en onverbloemd hoe de hulp aan Joodse kinderen was georganiseerd in de jaren 1942-1943. Waarom niet eerder? “De deportaties begonnen in de zomer van ’42.” Waarom niet later? “Toen waren er geen Joden meer.”
Het klinkt extra luid in de vrijwel lege Doopsgezinde Kerk aan de Wirdumerdijk in Leeuwarden, waar Flim zijn verhaal doet. Deze kerk speelde een rol in het hele systeem van het smokkelen van Joodse kinderen vanuit Amsterdam en het onderbrengen bij onderduikgezinnen in Friesland. Immers, daar werkte van 1937 tot 1957 predikant Felix van de Wissel. Die zocht en vond opvangadressen in zijn gemeente. Zijn kerk aan de Wirdumerdijk had een netwerk van leden in dorpen in de wijde omgeving. De doopsgezinde gemeente had en heeft een sterke regionale functie, anders dan de gereformeerde en hervormde kerken, met in vrijwel alle dorpen een vestiging.
Zo werden er via de vermaning aan de Wirdumerdijk heel wat Joodse kinderen ondergebracht in dorpen rondom de stad. Met hulp van doopsgezind gemeentelid Krijn van der Helm, een man met een groot netwerk dankzij zijn betrokkenheid bij de LO (Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers) en de Knokploeg van Leeuwarden.
Flim: “In Friesland zijn alle zeshonderd Joden allemaal al vroeg gedeporteerd, op 2 en 3 oktober 1942. Daar was woede over onder de Friese bevolking, die besloot daarop andere Joden te gaan helpen.”

Lees verder in de Leeuwarder Courant.