Ilias

De tandspecialist waar ik met enige regelmaat kom, heet Ilias. Een mooie naam, waar ik elke keer door wordt afgeleid. Want steeds als ik me meld, zit ik met mijn gedachten bij mijn boekenkast. In gedachten zoek ik de twee vertalingen op van de Ilias en de Odyssee, epische gedichten van Homerus (of Homeros), gesitueerd rondom de strijd om Troje.
De Ilias en de Odyssee zitten in beide vertalingen in één band. De eerste vertaling kocht ik jaren geleden bij antiquariaat De Slegte in Zwolle voor 5 euro. Dit betreft een ‘tekstgetrouwe weergave door Frans van Oldenburg Ermke’, in 1959 uitgegeven bij de Kempische Boekhandel te Retie.
Kempische boekhandel. Retie. Het zijn de Kempen, het streekgebied tussen Noord-Brabant en Vlaanderen. Van Oldenburg Ermke laat zijn weergave van Ilias beginnen met: “Vertel, Muze, vertel van de wrok van Achilles. Daar kwam voor de Grieken grote ellende uit voort. Naar Hades heen voeren talloze helden. Honden en gieren vraten hun lijken. Het was Zeus, die het wilde. Begin de twist met Agamemnon, de koning, en de zoon van Peleus, Achilles de machtige.”
In 2016 verscheen bij Athenaeum-Polak & Van Gennep in Amsterdam de veertiende druk in de vertaling door M. A. Schwartz, volgens de achterflap de ‘bijzonder toegankelijke (en getrouwe!) prozavertaling’. Schwartz laat de Ilias beginnen met deze proza-alinea: “Goddelijke muze, zing van de wrok van de Pelide Achilles, de onzalige wrok, die aan de Grieken eindeloos leed bracht, die veel zielen van krachtige helden zond naar de woning van Hades en hun lichamen gaf tot prooi aan honden en vogels; zo voltrok zich de wil van Zeus. Begin uw lied bij de twist, die tweespalt bracht tussen Atreus’ zoon, de opperste heerser, en de edele Achilles.”
Tjah, vertalen. Het is altijd een kwestie van interpretatie, de overzetting naar een andere taal – en in een andere tijd. Ver-talen, je komt verder van de oorspronkelijke taal te staan. Lost in translation, nietwaar?
Daar denk ik aan, terwijl mijn Ilias met steriele handschoenen en zijn tandarts-apparatuur zich in mijn mond wringt.