Ivan Wolffers overleden

De huisarts ontwikkelde zich tot wetenschapper en auteur, waarbij hij ook van zijn ziekte en naderende dood verslag deed.
“De hondsuren zijn voorbij,” twitterde Ivan Wolffers afgelopen dinsdag, 4 oktober. “Miles laat van zich horen met zijn huilend instrument. Nog drie neus nachten.” Deze vrijdag is Ivan Wolffers, arts, schrijver en hoogleraar, te midden van zijn familie in zijn woonplaats Bilthoven overleden. Hij leed sinds 2002 aan prostaatkanker.
“Hij is vrijdagmorgen 7 oktober, omringd door zijn geliefden, weggegleden uit het leven dat hij tot zijn laatste snik en laatste lach omarmd heeft,” meldde Wolffers’ uitgeverij De Arbeiderspers in een verklaring.
Ivan Wolffers schreef al jaren over zijn ziekte, op Twitter, Facebook en zijn blog, en dat hij had gekozen voor euthanasie hadden hij en Marion Bloem ook op die manier bekend gemaakt. De talloze reacties die dat opleverde zullen hem getroost hebben. Mensen wensten hem de afgelopen dagen wijsheid en kracht, een goede reis naar het universum en heel veel liefs.

Publiek
Zijn kennis en zijn belevenissen delen met het grote publiek, dat zag Ivan Wolffers als zijn rol in het leven, misschien wel als zijn taak. In zijn afscheidsrede als hoogleraar Gezondheid en Cultuur aan de Vrije Universiteit, 31 januari 2014, vertelde hij hoe dat begonnen was. Na zijn opleiding tot huisarts, zei hij, wist hij nog steeds niets, in elk geval niets van medicijnen. Wat schreef je patiënten voor? Hoeveel? Voor hoelang? “Ik ben toen heel erg gaan studeren om meer te begrijpen over geneesmiddelen en toen dacht ik: als mijn moeder dit allemaal zou weten, dan had ze me vroeger nooit zo vaak naar de dokter gestuurd.”
Mensen moesten niet zomaar alles slikken, vond hij, letterlijk en figuurlijk. En wisten ze wel hoe groot de belangen waren van de farmaceutische industrie? Hij stuurde een brief naar de hoofdredacteur van de Volkskrant om te vragen of hij in ruil voor een gratis abonnement af en toe een stukje mocht schrijven. Vanaf 1976 werden het dagelijkse columns, later verzameld in Medicijnen, een standaardwerk van 1.100 pagina’s. Hij verkocht er meer dan een half miljoen van en sinds 2002 is het gratis online te lezen.
In 1977 stopte hij als huisarts en begon aan zijn onderzoek naar veranderende medische tradities in Sri Lanka. Hij promoveerde erop in 1987 en in 1989 werd hij benoemd tot hoogleraar aan de VU. Ondertussen was hij ook romans gaan schrijven. Zijn debuut, De laatste handelsreiziger, verscheen in 1980. In zijn boek Een kleine familie uit 2021 kijkt hij ‘vanuit de wachtkamer van de dood’ terug op zijn jeugd als stamhouder van een Joodse familie, waarvan bijna iedereen in de Tweede Wereldoorlog werd vermoord.

Diagnose
Zijn ziekte bracht hem vanaf de diagnose – “Lieverd, ik heb een beetje kanker,” zei hij tegen zijn vrouw – telkens weer op ideeën voor nieuwe boeken. In Heimwee naar lust uit 2006 vertelde hij over de gevolgen van de prostaatkanker voor zijn liefdesleven. Om de groei van de tumoren te remmen was de aanmaak van testosteron bij hem stilgelegd, en daarmee verdween zijn libido. Hij kreeg steeds meer interesse voor de relatie tussen voeding, beweging, denken en gezondheid, wat hem inspireerde tot het schrijven van Het dikke afvalboek in 2007, Gezond in 2011 en Het gezonde lifestyleboek in 2013.
Zijn boodschap liet zich in twee woorden samenvatten: wees matig. Maar daar konden mensen niet zoveel mee, vond hij. “Ze willen,” zei hij in een lunchinterview in NRC in 2013, “een recept”. En dat recept bracht hij in vele varianten: “kook zelf”,  “ga een uur vroeger naar bed”, en eet “volkoren, volkoren, volkoren”.
In datzelfde lunchinterview vertelde hij dat hij zijn leven, en niet zijn lijden, met misschien wel tien jaar hoopte te verlengen door zich te onderwerpen aan een streng regime. Elke dag een flinke wandeling. Altijd ontbijten. De trap nemen in plaats van de lift. En schrijven, elke dag schrijven.
Hij schreef ook over zijn liefde voor Marion Bloem. Ze waren sinds 1971 getrouwd en kregen één kind, een zoon, Kaja. En die kreeg drie dochters. Marion Bloem plaatste de afgelopen dagen foto’s van hen op Twitter rondom het sterfbed van hun grootvader. Ze schreef ook dat de dagen samen “onbeschrijfelijk mooi” waren en dat ze hoopte dat het “eeuwig zo voort” zou gaan. “Maar de nachten wrijven ons onder de neus dat het einde onvermijdelijk nabij is.”
Ivan Wolffers zei keer op keer in interviews dat hij niet bang was om dood te gaan. “Dat is de knop om en klaar.” Hooguit maakte hij zich zorgen om de periode daarvoor: dat hij geen woorden meer zou kunnen vinden om te benoemen wat hem overkwam. Dat heeft hij niet hoeven meemaken. Hij is 74 jaar geworden.

Bron: NRC Handelsblad