Kaïn

De persoon van Kaïn is er een die tot de verbeelding spreekt. Zeker in de literatuur en poëzie kom je de naam van Kaïn regelmatig tegen. De ene keer heel duidelijk, de andere keer op een subtielere manier.
Bijvoorbeeld het boek East Of Eden van John Steinbeck (1952). Het verhaalt de strijd die twee broers leveren om de liefde van hun vader. Het gaat daarbij om drie generaties, waarbij het om de twee jongste genereties gaat die de liefde van hun vader wil veroveren. Generatie drie is in zekere zin de herhaling van generatie twee.
>Wanneer Adam Trask, vader in de middelste generatie, zijn twee zonen hun namen geeft, doet hij dat samen met Samuel Hamilton, vriend van de familie. De zonen worden Caleb en Aron genoemd – niet zoals de twee zonen van de Bijbelse Adam, dus. Bij de naamgeving filosoferen Samuel, Adam en huisbediende Lee over de betekenis van Genesis 4, de eerste broedermoord.
Het is de huisbediende die een nieuwe betekenis geeft aan het woord Timshel, dat ook in het boek East Of Eden van belang is. In Steinbecks boek gaat het, net als in Genesis 4, over de vraag of je verantwoordelijk bent voor het kwaad dat je doet. Doe je fout, omdat dat in je bloed zit? Of heb je een keuze? Als één van je ouders kwaad bloed heeft, erf je dat. Maar als je andere ouder goed bloed heeft, erf je dat bloed óók.
Lee vertelt dat je het woord Timshel niet moet vertalen met ‘thou shalt’ (King James Version) / ‘gij zult’ (of varianten in de gebiedende wijs), maar juist met ‘thou mayest’: gij móógt. Je hebt de keuze om zonde te doen. Maar je hebt ook de keuze om juist rechtvaardig te handelen. Zoals Steinbeck noteert: “But the Hebrew word, the word timshel—‘Thou mayest’— that gives a choice. It might be the most important word in the world. That says the way is open. That throws it right back on a man. For if ‘Thou mayest’—it is also true that ‘Thou mayest not.”
Timshel is ook een lied van het album Sigh No More van Mumford & Sons, uit 2009

And you have your choices
And these are what make man great
His ladder to the stars

Ook bij Rikkert Zuiderveld komt Kaïn regelmatig ter sprake. Zoals in zijn mooie sonnetten-bundel Adam Zaait Radijzen (2011). Vijf jaar eerder kwam zijn solo-cd uit, waarin Rikkert in Als De Stenen Konden Spreken onder meer zingt:

Als de stenen konden spreken
zou ik zwijgen als het graf
dan was er geen kaïnsteken
niemand droeg de bedelstaf

Op de Elly & Rikkert-cd In Het Voorbijgaan wijdt Rikkert zelfs een heel lied aan Kaïn: Als het buigen is of barsten, Kaïn.
In het nummer The Miracle zingt Queen over de wonderen in de wereld.

Captain Cook and Cain and Able, Jimi Hendrix to the Tower of Babel
It’s a miracle, it’s a miracle, it’s a miracle, it’s a miracle

Ja. Een wonder. Maar wat voor een wonder.
Ernst Jansz vertaalde twaalf nummers van Bob Dylan, waaronder Every Grain Of Sand. Met daarin de Nederlandse tekst:

ik ben geen man die bij een misstap
gretig boete doet
maar het is de keten van het lot
die ik, als Kaïn, breken moet

Dylan zelf schrijft het zo:

Don’t have the inclination to look back on any mistake
Like Cain, I now behold this chain of events that I must break

Dit nummer stamt uit 1981. Zo’n vijftien jaar eerder kwam Dylan met Desolation Row:

All except for Cain and Abel and the hunchback of Notre Dame
Everybody is making love or else expecting rain

Afsluitend nog een Nederlandse Kaïn-vermelding. In Wolf En Vampier van Herman van Veen. Ik verstond de tekst jarenlang verkeerd. Ik meende dat hij iets Duits zong: “Kein schteken”. Maar dat is onjuist. Het nummer is terug te vinden op de plaat Blauwe Plekken, de tekst is van Heinz Rudolf Kunze, Hanneke Holzhaus en Herman van Veen en vertelt:

Op jou heb ik
Kaïns teken weer gezien.
Wie begrijpt een wolf?
Een warm lam misschien.