Sobibor-overlevende

In Kiev is voor zover bekend de laatste overlevende van de gevangenisopstand in het nazi-vernietigingskamp Sobibor overleden. Arkadi Waispapir was 96 jaar. Het was overigens helemaal niet de bedoeling dat deze Waispapir zo oud is geworden. Althans, wat betreft de nazi’s.
Sobibor was een vernietigingskamp. De nazi’s hadden het plan dat elke gevangene die hier aankwam, gelijk werd vermoord. Overlevenden zouden er nooit zijn, Sobibor zou daarmee een “vergeten kamp” worden. Want als er geen overlevenden waren, zouden er ook geen getuigenissen komen. En de kampbeheerders zouden ontkennen dat dit kamp ooit bestond.
Geen vuiltje aan de lucht dus.
Rond de tijd dat Waispapir in het kamp arriveerde, had een aantal gevangenen het plan opgevat om te ontsnappen. Bijna 200 van hen wisten half oktober 1943 weg te komen; 47 haalden het einde van de oorlog, onder wie Waispapir.
Vanuit Westerbork zijn 34.313 Nederlandse Joden in negentien transporten naar Sobibor afgevoerd. Slechts vijftien vrouwen en drie mannen overleefden de oorlog. Onder hen was Jules Schelvis, die op latere leeftijd een studie maakte van de Jodenvervolging en de Stichting Sobibor oprichtte. Tot zijn dood in 2016, op 95-jarige leeftijd, gaf hij er lezingen over. Ook publiceerde Schelvis de transportlijsten naar Sobibor.
Eén van de andere overlevenden is Selma Wijnberg. Samen met haar vriend en later echtgenoot Chaim Engel lukte het Selma om tijdens de opstand in het kamp te ontsnappen. Haar verhaal zou onbekend zijn gebleven, ware het niet dat journalist en historicus Ad van Liempt haar verhaal onder de aandacht bracht. In 2010 publiceerde Van Liempt het dagboek van Selma, dat zij bijhield toen zij ondergedoken was op de zolder van een Poolse varkensschuur.
Het is de nazi’s niet gelukt om het Joodse volk volledig uit te roeien. Integendeel. De Endlösung der Judenfrage heeft juist ertoe geleid, dat degenen die moesten verdwijnen worden herinnerd. Hun namen klinken nog altijd voort.
Daar kan geen Sobibor tegenop.