Mikis Theodorakis, wiens overlijden vandaag bekend werd gemaakt, was één van de belangrijkste Griekse componisten van de twintigste eeuw. Muziek en politiek speelden een sleutelrol in zijn leven. In totaal componeerde hij een oeuvre van meer dan 1000 werken, variërend van filmmuziek tot opera. In Nederland werd hij vooral bekend door het nummer La danse de Zorba dat hij schreef hij voor de film Zorba de Griek (1964).

Tachtig jaar geleden riep de Duitse bezetter de Joodse Raad in Amsterdam in het leven, een organisatie die vanaf 1941 verantwoordelijk werd voor de communicatie tussen de Duitsers en de Joodse bevolking.

Veertien levensgrote portretten van Joodse kinderen zijn in april en mei te zien op plekken in Friesland waar ze zaten ondergedoken. Ooit weggestopt, nu voor iedereen, soms van ver af, te zien.

Vermoedelijk 150 Nederlandse Joden zijn door de nazi’s als ‘proefpersoon’ gebruikt voor de gaskamers. Het gaat om de mannen die in 1941 werden opgepakt tijdens de razzia’s in Amsterdam. Historicus Wally de Lang beschrijft het in haar boek De razzia’s van 22 en 23 februari 1941 in Amsterdam. Het lot van 389 Joodse mannen. Slechts twee van hen overleefden de oorlog.

Hoe verliep het laatste levensjaar van Anne Frank en de andere onderduikers van het Achterhuis na hun arrestatie van 4 augustus 1944? Het boek Na het Achterhuis vertelt na een diepgravende reconstructie een ontluisterend verhaal.

Sinds jaar en dag beleef ik de Dodenherdenking bij het Joods Monument in Leeuwarden. Het is een plek waar geen ceremonie wordt gehouden – nooit, maar door corona zijn alle evenementen en herdenkingen natuurlijk opgeschort.

De stenen zijn steeds meer te zien, je struikelt er zomaar over. Stolpersteinen heten deze messing plaatjes, omdat je erover struikelt met je hoofd en je hart en je moet buigen om de tekst te kunnen lezen. Het is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig, die de gedenktekens in heel Europa plaatst op het trottoir voor de vroegere woonhuizen van de slachtoffers van het nationaalsocialisme.

Het is een week van herdenken en vieren. Vrijdagavond herdenken we de doden. Zaterdag vieren we de vrijheid. Deze vrijheid is zwaar bevochten. Terecht dus dat we eerst stil staan bij wie om die vrijheid vochten. En stil staan, letterlijk. Rondom die twee minuten stilte hebben we gelegenheden genoeg om geluid te maken. Dat kan met oorlogsfilms, maar ook met muziek.

Over anderhalve week is het Dodenherdenking. Naast de Nationale Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam, is in tal van dorpen en steden een eigen variant te vinden. Zo ben ik sinds jaar en dag rond 20 uur te vinden bij het Joods Monument in Leeuwarden.