Arnhemse evacuatie

In Arnhem heeft burgemeester Marcouch een monument onthuld ter herinnering aan de grootscheepse evacuatie van de stad en omgeving in 1944. Op last van de bezetter moesten toen meer dan 100.000 mensen halsoverkop hun huis verlaten tijdens de Slag om Arnhem.
Het monument, dat het woord ‘vlucht’ verbeeldt, staat aan de voet van de Apeldoornseweg, waar de vluchtroute startte. Dat was 24 september 1944. De Duitse Wehrmacht gelastte toen alle inwoners van Arnhem en directe omgeving om met onmiddellijke ingang hun huis te verlaten, met achterlating van alle eigendommen. Niemand wist waarnaartoe of voor hoelang.
Er ontstond een lange stoet van mensen met fietsen, karren, kinderwagens en andere inderhaast meegenomen spullen op weg naar het westen of het noorden, waar het veiliger zou zijn. Sommigen vonden onderdak in omliggende plaatsen als Rheden of Apeldoorn, anderen moesten dagen lopen om onderdak te vinden op de Veluwe of zelfs Friesland. Met hulp van het Rode Kruis werden zij gehuisvest in schuren, dierenverblijven, scholen, kerken of bij mensen thuis.
De evacuatie zou voor enkele dagen zijn, zo werd gezegd. De Duitsers wilden met deze evacuatie ruimte maken voor de verdediging van Arnhem. De geallieerden waren namelijk 17 september namelijk met Operatie Market Garden gestart, een offensief om Arnhem en omgeving te bevrijden. De bezetter was bang dat inwoners de geallieerden zouden helpen.
Wat een vlucht voor drie dagen moest zijn, bleek een vertrek voor minimaal acht maanden. De geallieerde opmars werd gestopt en Arnhem werd pas 14 april 1945 bevrijd. Maar de inwoners konden ook toen niet direct terug. Veel huizen bleken beschadigd door het oorlogsgeweld en bovendien geplunderd door de bezetter. Zo duurde het tot na de zomer voordat alle inwoners weer terug waren in Arnhem en omgeving.
De herdenking van deze ingrijpende gebeurtenis is altijd in kleine kring herdacht, rond een plaquette die in 1995 is geplaatst op de Jansbuitensingel in Arnhem. Ook in het Openluchtmuseum, waar evacués in 1944 onderdak vonden, staat een gedenkteken.
De gemeenteraad van Arnhem vond het echter tijd, dat het verhaal van de evacués uit de schaduw van de herdenkingen rond Market Garden werd gehaald en nam het initiatief voor het monument dat vandaag is onthuld.
De sculptuur is een ontwerp van vormgever Ruud-Jan Kokke. “Het woord Vlucht symboliseert de actie, er is alleen het nu, er is geen toekomst. Zoals voor de evacués, die moesten stante pede weg en wisten niet waarnaartoe,” legt hij uit. “En het is heel actueel, kijk wat er met de Oekraïners gebeurt.”

Bron: NOS