mrt
28
2019

Bach syn Matthäus

Author // frits_tromp1
Posted in // Ds. van Zanten

Grau fan drôvens kleit de dage. Dat is de openingszin van de Matteuspassy, die zondag 31 maart 2019 in de Koepeltheater in Leeuwarden wordt uitgevoerd.
De bekende Friese schrijver en dichter Eppie Dam vertaalde de hertaling, die zanger, componist en tekstdichter Jan Rot in 2006 van de Matthäus Passion van Johann Sebastian Bach maakte, in het Fries. De eerste uitvoering vond plaats in 2009 en werd enthousiast ontvangen.
Vorig jaar is dit werk, in het kader van LF2018, ook in Duitsland uitgevoerd en wel in Strücklingen (gemeente Saterland) en in Leer. In deze omgeving wordt door een minderheid nog een taalvariant van het Fries gesproken: het zogenaamde Saterfries of Seeltersk. De opvoeringen waren ook daar een groot succes.
Uitvoerenden zijn Hortus Vocalis, barokorkest Florilegium Musicum, het Sint Vitus Jeugdkoor en een keur van veelal Friese solisten onder leiding van dirigent Gerben van der Veen. Het ensemble Hortus Vocalis, het kernkoor van Collegium Vocale Fryslân.

Toegankelijker
De tekst van Jan Rot en de vertaling van Eppie Dam, beide liggen Van der Veen na aan het hart. “Het is feitelijk een zeer gemêleerde tekst, anders dan anders, een hedendaagse opvatting, die toegankelijker is en daardoor echt binnenkomt. In het slotkoor wordt bijvoorbeeld gezongen: Wir setzen uns mit Tränen nieder. Dam heeft daar, in navolging van Rot, van gemaakt: Sko om de stien, bûch no yn triennen. En helemaal aan het slot: Ruhe sanfte, sanfte ruh!. Dat wordt: Iensum mei-inoar, mei-inoar ien!. De vertaling is bijzonder rijk aan taal en tegelijk actueel. Wat te zeggen van de openingswoorden: Grau fan drôvens kleit de dage?”

Massief en hermetisch
Dam schreef in 2008 dat de originele tekst van de Matthäus, ondanks het feit dat hij met de Bijbel was opgegroeid, soms nogal ver van hem af stond. Hij vond de tekst massief en hermetisch, vooral gericht op de christelijke incrowd. In 2007 kreeg hij echter de hertaling van Jan Rot onder ogen, en raakte onder de indruk van het eigentijdse karakter van zijn bewerking. “Jan Rot heeft het fossiel van de oude Matthäus nieuw leven ingeblazen.”

Integer
Volgens Dam zoekt Rot zowel in de theologie als in de taal de grenzen op. “Dat geeft zijn Mattheus een enorme ruimte.” Die ruimte is door de jaren heen bevochten. In de jaren zestig was de opvatting dat je zo dicht mogelijk bij het origineel moest blijven. Van der Veen: “Eigenlijk moest je overal van afblijven, daar kwam het op neer. Dat begint langzamerhand te veranderen. Ik begrijp de argumenten van de puristen wel, maar aan de andere kant vind ik dat je zeker iets nieuws mag proberen. In de tijd fan Mendelssohn en Mengelberg klonk de Matthäus ook anders dan nu. De muziek is niet kapot krijgen. Wat de taal betreft zijn Jan Rot en Eppie Dam integer, ze doen geen concessies. Bach schreef zijn muziek op de tekst. Als het woord Tot valt, kwam er altijd een lage noot, bij Schmerz een dissonant en bij Jesu altijd een hoge noot. Critici dachten dat dat aspect nu verloren zou gaan. Mijn ervaring is, dat in deze hertaling het overgrote deel fier overeind blijft, zowel in het Nederlands als in het Fries. Alleen zijn het andere woorden.”

Geraakt
De reacties op de Friese uitvoeringen waren boven verwachting. Er waren bezoekers die er met de nodige scepsis naartoe gingen en niet-Friezen die twijfelden aan het nut van zo’n Friese tekst. Van der Veen: Die mensen waren na de uitvoering om, ze waren geraakt. De nieuwe inhoud komt al heel dichtbij, en dat wordt nog weer versterkt door het Fries. Dezelfde woorden krijgen een andere klank, een andere intentie, en dat komt hard binnen. Het is net alsof je het verhaal opnieuw hoort.”

Collegium Vocale Fryslân
Collegium Vocale Fryslân is een stichting die amateurkoorzangers gelegenheid biedt hun hobby uit te oefenen en zich hierin te ontwikkelen door het creëren en aanbieden van een doorlopende leerlijn. Daarnaast stelt de stichting zich tot doel de maatschappelijke belangstelling voor zang te verbreden en te stimuleren. Gerben van der Veen is artistiek leider en dirigent van Collegium Vocale.
Collegium Vocale Fryslân beschikt over een bestand met namen van zo’n vierhonderd koorzangers die zich kunnen aanmelden voor projecten die met een daarvoor te formeren projectkoor worden uitgevoerd. Daarnaast is er een aantal vaste ensembles: vocaal ensemble Hortus Vocalis, vrouwenensemble Frapelle en het mannenensemble.
Collegium Vocale Fryslân biedt verder onder andere cursussen aan, zoals de dirigentenopleiding, workshops en thema-bijeenkomsten. Educatieve activiteiten worden gekoppeld aan de concerten.

Bron: Koepeltheater Leeuwarden

Tags // , , , , , , , , , , , , , , , , ,

Trackback from your site.

Leave a comment

You must be logged in to post a comment.