Echte helden

Dames en heren,

Dit is voor mij een heel speciaal moment.
Toen ik een jongetje van negen jaar was, kreeg mijn vader een depressie, een inzinking, zo noemden wij dat toen. Dan ging hij in de hoek van de kamer staan, in de ronde hoek van de voorkamer, met zijn hoofd naar de muur en riep: ‘Ze komen er aan, ze komen er aan!’
Op zijn werk is het gebeurd, vertelde mijn moeder, dat hij naar de wc ging en terugkwam en niet meer door de glazen deur durfde, want na tien jaar gaat dat oorlogsverleden werken. Joodse kinderen helpen onderduiken, identiteitskaarten vervalsen, nieuws verspreiden, knok- en spionageploegen oprichten, verraden worden, bewusteloos geslagen, opgesloten in de dodencel van de gevangenis aan de Weteringschans in Amsterdam en daarna in concentratiekamp Amersfoort. Hij heeft het mijn moeder verteld. ’s Morgens vroeg op appel. Soms helemaal naakt. Uren staan. Of: met de matras op hun nek door zo’n tunnel. Steeds weer opnieuw en hun pet moest keurig op hun hoofd blijven. Als die viel dan was het gebeurd. Sommigen hadden die pet nog maar half op hun hoofd. Hielden hun hoofd schuin, dat ie maar niet vallen zou. Want hun handen mochten ze niet gebruiken. Er was een Joodse jongen. Hij vluchtte weg. Een boom in. Ze schoten hem er zo uit.
Later, vertelde mijn moeder, is je vader in de ziekenbarak terecht gekomen, als ziekenbroeder: er lagen mensen met zulke zweren, en ze hadden niets, geen water, geen medicijnen, niets. Dus met hun eigen plas moesten ze soms de wonden schoonmaken. Ze stierven bij bosjes. Kotella, de kampbeul. Af en toe pikte hij er iemand uit en dan sloeg ie net zolang tot ie dood was. En dan stonden ze er maar bij. Konden ze het lichaam wegbrengen. Ja jongen, waartoe mensen in staat zijn.

Ik zelf herinner me de dodenherdenking, dat ik alsmaar de dode vrienden van mijn vader voor me zag. Allemaal Indo’s en Indonesiërs. Toen de oorlog voorbij was en hij uit het kamp was bevrijd, ging hij op zoek naar de mensen die zijn vrienden hadden verraden. Alsof zijn eigen leven er vanaf hing. Je vrienden zijn dood, maar jij leeft nog.
Maar ja, mijn moeder wilde feesten. Ze ontmoette een Indonesiër die net uit een Duits concentratiekamp was teruggekeerd. Van het een kwam het ander. Het hielp allemaal niet mee.
Bovendien begon mijn vader zich ook in te zetten voor de bevrijding van Indonesië. Bevrijding van de Hollandse bezetter, want ja, je moest de lijn doortrekken. U weet het misschien niet, maar zo goed als alle Indonesiërs die tijdens de oorlog in ons land verbleven zijn hier in het verzet gegaan, hebben gestreden tegen de onderdrukker en na de oorlog wilden zij hetzelfde doen voor hun eigen land en werden van het een op het andere moment persona non grata, terwijl ze zo kort geleden nog bereid waren geweest hun leven te geven voor onze vrijheid.

Nu worden ze dan, eindelijk, na 70 jaar, geëerd.
Dames en heren, dit is een bijzonder moment voor mij. Ik zie het portret van mijn vader tussen al die anderen, geworteld in de voormalige Nederlandse koloniën. Herman Morssink heeft ze prachtig geschilderd zoals ze waren. Gewone mensen die door een speling van het lot en omdat ze opkwamen voor gerechtigheid,helden werden. De meesten hebben het niet overleefd. Mijn vader wel. Anders had ik hier nu niet voor u gestaan.

De ballade van Nina bobo

Ik wil afsluiten, in deze tijd, waarin de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog weer hun klauwen naar ons lijken uit te steken, waarin miljoenen vluchtelingen onder erbarmeljke omstandigheden rammelen aan de poorten van Europa, met een protestlied, een smeekbede aan de politiek, die er een week over deed om te beslissen of een handvol uitgeprocedeerde asielzoekers in dit land als mensen behandeld moesten worden of toch maar niet.

Dit huis

Het mooie is, dames en heren, dat de Indonesiërs die hier in Nederland in het verzet gezeten hebben en hun hart en deuren openden en van wie er enkelen hier geportretteerd zijn, allemaal moslims waren. Moslims die hun leven waagden om Joodse landgenoten te redden. Dat verhaal zou nu, op dit moment, de hele wereld over moeten, van huis tot huis, dwars door Europa, naar Afrika, het midden Oosten, naar Israël, tot in Indonesië en Amerika. Het zou de wereld goed doen

En met die woorden, dames en heren, verklaar ik deze bijzondere tentoonstelling voor geopend.

Ernst Jansz,
Amsterdam, 24 april 2015.

Bron: Facebook-pagina Ernst Jansz