Een foto

Rikkert Zuiderveld schreef afgelopen zaterdag zijn sonnet ‘Vader‘ in het Nederlands Dagblad. Hij deed dat als ‘Dichter op het nieuws’, bij een foto van Jan de Muijnck. De fotograaf zei bij deze foto: “Die kleine man met de pet op de tweede rij is mijn vader.” Vader Bram was één van de 1400 gevangenen, die 11 oktober 1944 werden gedeporteerd uit Kamp Amersfoort.
Het gedicht Vader schreef Rikkert voor zoon Jan. Dit sonnet doet me denken aan een tekst van de Enschedese dichter Willem Wilmink. Die schreef ‘Een foto‘ naar aanleiding van de Februari-staking van 1941. Ook hierin gaat het over het herkennen van je eigen vader. Zowel het kind van een joodse vader.
Het gedicht neemt een dramatische wending aan het einde van de tekst:

Soms moet ik er ook aan denken
hoe het die andere zoon vergaat
die ontdekte, kijk mijn vader
is die lachende soldaat

In 1993 zetten Herman van Veen en Erik van der Wurff de tekst van Wilmink op muziek voor het album ‘Voor wie anders’. Een foto. Wat kan zoiets voor heftige emoties zorgen.
Kamp Amersfoort was ook het kamp waar Rudi Jansz werd gevangen gehouden. Rudi is de vader van schrijver Ernst Jansz. Vader Rudi overleefde dit doorgangs- en strafkamp, maar kreeg ver na de oorlog te maken met het zogenaamde concentratiekampsyndroom.
Voor de direct betrokkenen is zo’n ervaring natuurlijk verschrikkelijk. De lichamelijke marteling kom je nog wel overheen, maar wat het geestelijk met je doet, komt pas na al die jaren boven water. Dat geldt voor de overlevenden zelf. Maar net zo goed voor hun naasten. En voor de kinderen, die lijden als tweedegeneratieslachtoffer.
Gelukkig hebben we nog dichters, die helpen om deze gevoelens onder woorden te brengen.