Hamburg

De Freie und Hansestadt Hamburg is een belangrijke Duitse havenstad, dat flink heeft geleden tijdens Operation Gomorrha, de militaire codenaam voor het Bombardement op Hamburg van 24 juli 1943. Deze geallieerde aanval betekende nog niet het einde van de oorlog.
Op slechts achttien kilometer ligt het dorp Neuengamme, naamgever van het concentratiekamp dat hier lag. Jan Campert is hier om het leven gekomen, de dichter van het gedicht De achttien dooden, de vader van Remco en kort getrouwd geweest met Clara Eggink, die de levenspartner was van dichter J.C. Bloem.
Ook Sybrand Marinus van Haersma Buma, de grootvader van de nieuwe Leeuwarder burgemeester, is in dit kamp omgebracht. Ook de Duitse tandarts Fritz Pfeffer, een van de acht onderduikers van Het Achterhuis, overleed in Neuengamme.
Drie van Neuengammes buitenkampen zijn omgevormd tot oorlogsmonumenten. Eén als herdenking van de slavenarbeid die vrouwen uit het Poolse getto van Łódź moesten verrichten. Steve Sem-Sandberg schreef er de vuistdikke roman De onzaligen van Łódź over.