Hervormingsdag

Het is vandaag 499 jaar geleden dat de augustijner monnik Maarten Luther zijn 95 Stellingen aan de deur van de Slotkapel van Wittenberg timmerde. Dat moment wordt nog steeds gezien als hét begin van de Reformatie. Met deze 95 stellingen wilde de theoloog een gesprek over de aflaat en de verwording in de kerk op gang te brengen. Een hervorming van de Rooms-Katholieke Kerk heeft het niet gebracht, hoewel deze ‘moederkerk’ wel op punten is gewijzigd.
De aflaat is de kwijtschelding voor God van tijdelijke straffen voor zonden die, wat de schuld betreft, reeds vergeven werden. Met de opbrengst van de gekochte aflaten, is de nieuwbouw van de Sint-Pietersbasiliek in Rome (1506-1615) bekostigd.
In 1521 werd Luther geëxcommuniceerd door paus Leo X. Naast Luther waren ook Huldrych Zwingli en Johannes Calvijn bekende reformatoren uit de zestiende eeuw. Het lukte deze beweging niet om de kerk te vernieuwen en om te vormen. Vanwege de excommunicatie, ontstonden protestantse kerken en gemeenten. Protestants, in die zin dat ze protesteerden tegen de heersende leer van de kerk.
Maar ook protestants in een andere betekenis. Het woord protestantisme is afgeleid van het Latijnse woord protestari, wat ‘publiekelijk verklaren’ of ‘getuigen’ betekent. Dit verwijst naar een historische gebeurtenis tijdens de Rijksdag van Spiers (1529). De lutherse vorsten en steden verklaarden toen ten overstaan van de keizer van het Heilige Roomse Rijk dat ze het niet eens waren met de besluiten om de godsdienstvrijheid terug te draaien en dat ze deze besluiten niet zouden uitvoeren. Die redevoering werd later bekend als het “Protest van Spiers”. Dat leidde tot de benaming protestant, die sindsdien hervormde christenen in het algemeen zou onderscheiden.
Protestant. ‘De term pro-testant betekent vooral ik getuig (= testor) voor (= pro) de waarheid’, aldus De Grote Protestantse Catechismus van dr. Wentsel.
Sinds die dag in 1517 zijn verschillende kerkgenootschappen ontstaan. Waar de Katholieke Kerk zich kenmerkt met verschillende onderlinge stromingen (dominicanen, franciscanen, karmelietessen, et cetera), worden de protestanten gekarakteriseerd met verschillende eigen kerkgenootschappen. Dat hadden Luther, Calvijn, Zwingli, Hus, Menno Simons en hun mede-reformatoren ongetwijfeld niet voor ogen.