Holocaust Remembrance 2021

Twee dagen later kwam de bevrijding. ’s Nachts waren er luchtgevechten boven het kamp en gevechten bij Oświęcim. De SS kwam terug naar Birkenau en blies op 26 januari om een uur ’s nachts crematorium V op, alvorens in pantserwagens te vrtrekken. In de vroege ochtend van 27 januari bliezen soldaten van de Wehrmacht de spoorbruggen over de met as vergeven Weichsel en Sola op, evenals de houten brug over de Sola die door gevangenen uit Auschwitz was gebouwd. Om drie uur in de middag, toen het weer begon te sneeuwen, baanden wit gecamoufleerde verkenners van het Eerste Oekraïense Front zich een weg uit het bos bij Oświęcim en zagen het prikkeldraad van het kamp. Toen ze de poort naderden, verscheen een groep Duitse soldaten. Er volgde een fel gevecht tot de Duitsers ervandoor gingen en twee dodelijk gewonde sovjetsoldaten van het Rode Leger achterlieten. Elders in de nabijheid sneuvelden tweehonderddertig soldaten van het Rode Leger bij een gevecht om Auschwitz en de satellietkampten te bevrijden. Nadat een aantal mijnen in het gebied geruimd was, kon het Rode Leger ten slotte het gevangenenkamp Auschwitz I binnengaan.
Toen de soldaten de ziekenbarak binnenkwamen, was Otto Frank te zwak om op te staan en hen te begroeten. Zijn enige herinnering aan de gebeurtenis was de camouflage, ‘de sneeuwwitte jassen. Het waren goede mensen. Het kon ons niet schelen of het nu communisten waren of niet. We hadden geen interesse voor politiek, we waren geïnteresseerd in de bevrijding.’
Het zestigste leger van het Eerste Oekraïense Front onder bevel van generaal Pavel Koerotsjkin doorzocht het kamp. Ze vonden achtenveertig lijken op het terrein van Auschwitz, allen gestorven in de laatste paar dagen. Van de miljoenen die de poorten waren binnengekomen, waren er ten tijde van de bevrijding zesduizend in leven gebleven. Minder dan een procent van hen die binnenkwamen had het kamp overleefd. In de gedeeltelijk verwoeste ‘Kanada’-pakhuizen vonden de sovjetsoldaten 1.185.345 stuks mannen- en vrouwenkleding, 43.255 paar schoenen, 13.694 tapijten, 6400 kilometer vrouwenhaar en hopen tandenborstels, scheerkwasten, kunstledematen en babykleertjes. Een Poolse officier rapporteerde dat de overlevenden ‘niet op menselijke wezens leken; het zijn slechts schaduwen’. De schrijver Primo Levi, ooit bewoner van [Auschwitz III-]Monowitz, kwam in Auschwitz I en vond ‘ontelbare mistroostige, vierkante, grijze stenen bouwsels, drie verdiepingen hoog, allemaal gelijk; daartussen liepen geplaveide straten, rechtuit, met rechte hoeken, zo ver het oog reikte. Alles was verlaten, stil, platgedrukt door de zware luchten, vol modder en regen en verlatenheid.’

Bladzijde 149-150 uit: Lee, Carol Ann (2002), Het verborgen leven van Otto Frank. De biografie, uitgeverij Balans: Amsterdam