Joods monument Rotterdam

De 11-jarige Jaantje den Arend uit de Insulindestraat in Rotterdam-Bergpolder is één van de ongeveer 1100 passagiers van de trein die 30 juli 1942 vanuit Rotterdam vertrekt naar Westerbork. Hiermee beginnen tachtig jaar geleden de deportaties van Rotterdamse Joden en Joden die op de Zuidhollandse eilanden wonen.
Loods 24 is de plek waar de Joden zich moeten melden. Een loods op een haventerrein aan de zuidkant van de Maas. Destijds zijn er geen woonwijken in die buurt. De enige tastbare herinnering aan deze beladen plek is tegenwoordig een restant van de muur die om het haventerrein stond. Het stukje muur is nu een monument. Jaarlijks worden bij de Muur de deportaties van de Joden uit Rotterdam en omgeving op deze plek herdacht.
De herdenkingsplek is aan de Eva Cohen-Hartogkade, langs de Stieltjesstraat op Rotterdam-Feijenoord. Daar is ook het Joods Kindermonument. Een monument met de namen van alle 686 kinderen tot en met 12 jaar die vanaf die plek zijn weggevoerd. De naam van Jaantje den Arend staat op het Kindermonument. Samen met haar vader Izak den Arend en haar moeder Reina den Arend-Wurms wordt zij in de nacht van 30 op 31 juli vanuit Loods 24 weggevoerd uit Rotterdam. De trein gaat naar kamp Westerbork. Van daaruit wordt het Rotterdamse gezin 3 augustus 1942 door de Duitse bezetter gedeporteerd naar Auschwitz.
Jaantje en haar moeder worden daar 5 augustus direct na aankomst vermoord. Jaantje is dan 11 jaar oud, haar moeder is 35. Vader Izak den Arend overlijdt 30 september 1942 in Auschwitz op 39-jarige leeftijd. Het gezin keert dus nooit meer terug naar hun huis aan de Insulindestraat 51a in Rotterdam. En met hen vele anderen. Ongeveer tienduizend Joodse Rotterdammers die via Loods 24 zijn gedeporteerd, zijn niet teruggekomen.
Deze slachtoffers worden herdacht met een nieuw monument bij de Muur en het Joods Kindermonument. Een monument met tienduizend steentjes en siergras langs de Eva Cohen-Hartogkade. De steentjes zijn vorige week met de hand geplaatst. Ook het siergras is nog maar net geplant. Frank van Gelderen is secretaris van de Stichting Loods 24 en Joods Kindermonument. Behoedzaam loopt hij langs de steentjes, hij zorgt dat hij er niet op gaat staan: “Als je weet waar het voor staat, dan doe je dat niet. Ik ga ook nooit op een Stolpersteine staan.”

Waarom een nieuw monument?
Er zijn eigenlijk twee aanleidingen voor dit nieuwe Rotterdamse monument, vertelt Van Gelderen. Het plan van de gemeente om de kade te vergroenen en het monument Levenslicht, dat in januari 2020 eenmalig te zien is geweest op deze plek. Levenslicht bestaat uit 104.000 steentjes die staan voor de 104.000 Nederlandse slachtoffers van de holocaust. Het monument is één dag in zijn geheel in Rotterdam te zien geweest, daarna is het opgedeeld en naar gemeenten in het hele land gegaan om in kleinere vorm als herdenking te dienen.
Van Gelderen vraagt zich al snel af wat er daarna gebeurt met de stenen die symbool staan voor de slachtoffers. “Ze worden toch niet weggedaan,” hoopt hij. “Dan worden ze weer vernietigd.” Met ‘ze’ bedoelt Van Gelderen de Joden die in de vernietigingskampen van nazi-Duitsland zijn omgekomen. De gemeente Rotterdam schrijft samen met de Stichting Loods 24 en Joods Kindermonument alle steden in Zuid-Holland aan die mee hebben gedaan met Levenslicht. Ongeveer twintig gemeenten schenken de stenen aan de stichting.
De gemeente Rotterdam en de Stichting Loods 24 en Joods Kindermonument trekken samen op in de plannen voor het vergroenen van de kade en het realiseren van een monument. Kunstenares Martine Herman ontwerpt het monument dat een naam krijgt die officieel onder elkaar geschreven moet worden:

levens
10.000
stenen

Op de kade zijn verschillende soorten siergras geplaatst. Van Gelderen: “Die wuiven heen en weer en staan symbool voor onze levende herinnering aan de omgekomen Joodse Rotterdammers. Niet de hele kade is beplant. De onbeplante stukken staan voor de leegte die overbleef. Tussen het siergras zijn looppaden met de tienduizend steentjes, die dus staan voor de tienduizend Rotterdamse Joden die niet terugkwamen. Het is geen namenmonument, de verschillende grootte en vorm van de stenen symboliseren de mensen, maar je ziet de namen niet,” legt Van Gelderen uit.
Langs de kade is ook een olijfboom in een grote plantenbak geplaatst. De olijfboom staat voor vrede en verbinding. Het nieuwe monument wordt zondag in gebruik genomen tijdens de jaarlijkse herdenking bij de Muur. Van Gelderen is gelukkig met deze aanvulling op de herdenkingsplek.

‘Ga het je maar afvragen: waarom dit?’
De eerste Joodse Rotterdammers zijn 30 juli 1942 vanaf deze plek gedeporteerd. Tachtig jaar later is er dit nieuwe monument. “Het is goed,” zegt Van Gelderen hierover. Op de vraag of mensen meteen zullen begrijpen wat de tienduizend steentjes symboliseren, antwoordt hij: “Het is de bedoeling dat mensen vragen ‘waarom dit?’ Ga het je maar afvragen: ‘waarom dit’?”
Na het eerste transport vanaf Loods 24 van 30 juli 1942, volgen nóg zeven. Vrijwel alle Joodse Rotterdammers zijn op deze manier via Westerbork naar Auschwitz gestuurd. Slechts een klein deel overleeft de holocaust. Loods 24 is jaren geleden gesloopt.

Bron: Rijmond.nl