Otto Frank #2

Gisteren schreef ik iets over Otto Frank, de vader van Anne en Margot. Ik sloot af met de woorden: “Maar wat mij betreft is hij held van beroep. Om meer dan één reden.” Dat hij een held van beroep is, komt niet omdat hij de oorlog overleefde. Maakt zoiets jou tot een held? En al die mensen die de concentratiekampen niét overleefden, zijn die dan geen helden? Nee, het heldendom van Otto Frank heeft met andere zaken te maken.
Zoals het feit dat hij het dagboek van zijn dochter, de erfenis van het jonge meisje, publiek heeft gemaakt. Mede door zijn niet aflatende inzet, is Het Achterhuis uitgegeven. In het voorjaar van 1946 kwam het onder de aandacht van de historici Jan Romein en zijn vrouw Annie Romein-Verschoor. Ontroerd door het verhaal deden ze vergeefse pogingen om een uitgever te interesseren. Uiteindelijk bracht Romein in een column van Het Parool het dagboek onder de aandacht: “Voor mij echter is in dit schijnbaar onbetekenende dagboek van een kind, in dit door een kinderstem gestamelde ‘de profundis’ alle afzichtelijkheid van het fascisme belichaamd, méér dan in alle processtukken van Neurenberg bij elkaar.”
Deze column trok de belangstelling van uitgeverij Contact in Amsterdam. Een gekuiste versie verscheen in 1947. Vier decennia later verscheen een wetenschappelijke editie. Je moet het maar durven, het intieme verhaal van je dochter uitgeven. Alles herlezen, alle ruzies opnieuw meemaken, die hele beangstigde onderduiken weer voor ogen hebben. Otto deed het. Geheel terecht.
Het is ook door Otto’s geschiedenis als oorlogsheld, dat hij bij mij in hoog aanzien staat. Hij bereidde de onderduik punctueel voor, verzorgde de lessen aan de kinderen in het Achterhuis, was de contactpersoon tussen de buitenwereld en ‘the secret annex’, zijn trouw (hij bleef na de Eerste Wereldoorlog weken weg (en onbereikbaar) om een paard terug te brengen naar de oorspronkelijke eigenaar).
Otto was een Duitser en diende in het Duitse leger tijdens de “Grote Oorlog” tussen 1914 en 1918. Hij was reserve-officier, wat ook stond vermeld op een legerkist, dat Otto aan de oorlog had overgehouden. Het was deze kist, dat bij de arrestatie in 1944 tot grote verwarring leidde bij de SD’er van dienst.
Karl Josef Silberbauer heeft alles onder controle, tot het moment dat zijn oog valt op een grote grijze kist in de kamer. “’Van wie is die kist?’ wil Silberbauer weten.
‘Van mij,’ antwoordt Otto naar waarheid. LEUTNANT D. RES. OTTO FRANK staat in duidelijk leesbare letters op het deksel van de met ijzer beslagen kist. ‘Ik ben reserveofficier geweest in de Eerste Wereldoorlog.’
‘Maar…’ Karl Silberbauer voelt zich kennelijk niet op zijn gemakt. Wat doet die kist hier? Die verstoort zijn routine. ‘Maar waarom heeft u zich dan niet gemeld?’ Otto Frank staat in de militaire rangorde hoger dan hij. Frank, een jood.
‘U zou dan in Theresienstadt terecht zijn gekomen,’ benadrukt hij, alsof het concentratiekamp Theresienstadt een kuuroord is voor mensen die zich willen ontspannen.
Onrustig kijkt de SS’er rond in het vertrek, hij vermijdt elk oogcontact met Otto Frank.”

(Citaat komt uit “Anne Frank, de biografie” van Melissa Müller, derde druk, oktober 1998, uitgegeven bij Bert Bakker, Amsterdam).

Wat een man. Na de bevrijding van Auschwitz door de Russen, waar Otto Frank werd vastgehouden, keerde hij terug naar Amsterdam, naar zijn goede vrienden Miep en Jan Gies. In Nederland, inmiddels stateloos vanwege de anti-Joodse wetten, kreeg Otto de Nederlandse nationaliteit. Samen met zijn tweede vrouw Elfriede ‘Fritzi’ Geiringer, vertrok Otto naar Zwitserland, waar hij naast zijn Nederlandse ook de Zwitserse nationaliteit kreeg. Duitser is hij nooit meer geworden. Dat hoeft ook niet, sommige zaken overtreffen nationaliteiten.