Precies 78 jaar geleden vertrok uit kamp Westerbork het laatste transport naar een concentratiekamp. In de trein zaten ook 51 Joodse kinderen, die in kamp Bergen-Belsen terechtkwamen, Unbekannte Kinder noemden de nazi’s ze. Ze werden opgepakt tijdens de onderduik. Daardoor was van de meeste kinderen de naam niet bekend en wisten ze niet wie hun ouders waren.

In 1943, midden in de Tweede Wereldoorlog, organiseerde Rafael Schächter een bijzonder concert in het nazi-concentratiekamp Theresienstadt. De Tsjechoslowaakse dirigent en pianist van Joodse afkomst bracht 150 medegevangenen bij elkaar om samen het requiem van Verdi in te studeren en uit te voeren.
Schächter beschouwde het als een daad van verzet om in de mensonterende omstandigheden van het kamp de beroemde dodenmis ten gehore te brengen.

“Wat ik me niet kan voorstellen is dat er Nederlandse politiemannen naar mijn onderduikadres in Amsterdam-West zijn gegaan, hebben aangebeld en mij hebben meegesleept. Drie jaar oud. Daar staat mijn verstand bij stil.”

Meer dan veertig landen hebben er bij China op aangedrongen om de VN-chef voor de mensenrechten onmiddellijk toe te laten in de regio Xinjiang. De landen willen de berichten onderzoeken die stellen dat de Oeigoerse minderheid dwangarbeid moet verrichten of onwettig wordt vastgehouden en gemarteld.

Waarom heeft u zich niet gemeld? Dan zat u nu in Theresienstadt. Karl Josef Silberbauer voelde zich die 4e augustus 1944 ineens niet meer op zijn gemak. De SD’er arresteerde die ochtend liefst acht ondergedoken joden op de Prinsengracht in Amsterdam. Waren deze joden verraden of was het een toevallige bijvangst na inspectie na een inbraak?

Wist Albert Konrad Gemmeker, commandant van Kamp Westerbork in de Tweede Wereldoorlog, wat hij deed toen hij meer dan 80.000 Joden doorstuurde naar concentratiekampen in Duitsland en Polen? Deze en andere vragen krijgt de commandant voorgelegd in de korte speelfilm Gemmeker, die in mei 2020 op televisie te zien is.

Welke rol speelde het (Nederlandse) Rode Kruis in de Tweede Wereldoorlog? Met de kennis van nu is het gemakkelijk beoordelen. We hebben een veel completer beeld wat het beleid van de nazi’s was. En waar hiaten zaten van hulpverleners, zoals het Rode Kruis. Regina Grüter van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) deed de afgelopen jaren onderzoek naar de rol van de noodhulporganisatie.

Gisteren schreef ik iets over Otto Frank, de vader van Anne en Margot. Ik sloot af met de woorden: “Maar wat mij betreft is hij held van beroep. Om meer dan één reden.” Dat hij een held van beroep is, komt niet omdat hij de oorlog overleefde. Maakt zoiets jou tot een held? En al die mensen die de concentratiekampen niét overleefden, zijn die dan geen helden? Nee, het heldendom van Otto Frank heeft met andere zaken te maken.