“Vannacht gedroomd, ik dacht dat ik weer thuis was. Toen ik wakker werd, viel het mij hard tegen.” De 39-jarige Gerard Wubben schreef dit 75 jaar geleden in zijn dagboek, enkele dagen nadat hij het inferno van een geallieerd bombardement had overleefd in de Duitse stad Dresden. “Het regende de hele nacht vuur”, schrijft hij met potlood in priegelletters. “Overal lijken en nog eens lijken.”

De Lijdenstijd heeft dit jaar in West-Europa een extra lading gekregen. De terroristische aanslagen in Brussel hebben hun tol opgeëist. Konden we maar met Herman Finkers zeggen dat we gelukkig niet op deze eis zijn ingegaan – maar niets is minder waar. Zeker dertig doden werden geteld, slachtoffers lieden van IS, die hiermee angst hebben gezaaid en haat hebben gecreëerd tegen de islam.

Vandaag is het de vierde en laatste Adventszondag; donderdag is het Kerstavond, vrijdag Eerste Kerstdag. Morgen is het de kortste dag van het jaar. De kaarsjes gaan aan, de balansen worden opgemaakt. We denken nog maar een keer terug aan ‘Parijs’, waar dit jaar de terreur zichtbaar aanwezig was – eerst bij een satirisch weekblad, later bij het voetbal en een theater.