Theresienstadt

Waarom heeft u zich niet gemeld? Dan zat u nu in Theresienstadt. Karl Josef Silberbauer voelde zich die 4e augustus 1944 ineens niet meer op zijn gemak. De SD’er arresteerde die ochtend liefst acht ondergedoken joden op de Prinsengracht in Amsterdam. Waren deze joden verraden of was het een toevallige bijvangst na inspectie na een inbraak?
In ieder geval was de leider van de onderduikers een man met een erfenis uit de Grote Oorlog: de grote grijze kist bewees dat deze jood Otto Frank in die oorlog leutnant was geweest, reserve-officier. En dus stond deze jood hoger in militaire rang dan Silberbauer.
De onderduiker had dus in Theresienstadt kunnen zitten. De Tsjechische stad Terezin werd door de Duitsers als concentratiekamp gemaakt. Waar veel kunstenaars en juristen onderdak vonden.
Waaronder ook de acteur en regisseur Kurt Gerron.
In 1944 kwam het Deense Rode Kruis naar Theresienstadt, in opdracht van de koning, die wilde weten hoe het zijn onderdanen in den vreemde verging. De kampleiding greep deze kans met beide handen aan om van Terezin een modelkamp te maken. De inspecteurs werden behoorlijk om de tuin geleid met nazi-propaganda. De Denen gingen goedgemutst naar huis; een behoorlijk aantal kampbewoners werd vervolgens op transport naar Auschwitz gestuurd.
Na dit overweldigende succes besloten de nazi’s een mooie film te maken. Hitler schenkt de joden een stad. Gerron mocht de film draaien. Op zijn beurt hoopte Gerron zich ondanks het samenwerken met de leiding zich toch nuttig te maken.
Hij filmde langer dan strikt noodzakelijk. Ook het aantal acteurs en figuranten waren meer dan nodig. Immers, zolang ze in de film speelden, waren ze onmisbaar. En door de film konden ze ook hun onmisbaarheid bewijzen. En hoe langer de draaidagen duurden, hoe groter de kans dat de geallieerden het kamp kwamen bevrijden en de acteurs en figuranten de oorlog overleefden.
Dat laatste was niet zo.
Na de laatste filmdag werden Gerron en zijn ‘personeel’ op de laatste trein naar Auschwitz gezet. Daar werd de regisseur bij aankomst vermoord.
Nee, Theresienstadt was niet bepaald een luxueus alternatief voor het Achterhuis.